Tanah Adat Masyarakat Orang Asli Di Negeri Sembilan: Kajian Kes Di Langkap, Kuala Pilah; Parit Gong Di Jelebu Dan Bukit Kepong Di Port Dickson

Hak terhadap pegangan tanah yang selamat diterima sebagai salah satu
petunjuk pembangunan lestari seperti yang dinyatakan dalam Agenda
2030 Matlamat Pembangunan Lestari. Bagi masyarakat minoriti orang
asal khususnya, hak pegangan tanah yang selamat merupakan perkara
asas bagi mengekalkan jati diri dan kehidupan mereka. Artikel ini
menghuraikan hasil kajian kes tanah adat masyarakat orang asli di
Negeri Sembilan, iaitu di Langkap, Kuala Pilah, Parit Gong di Jelebu
dan Bukit Kepong di Port Dickson. Kajian ini berasaskan kerangka
prinsip common law sebagai asas pengiktirafan tanah adat masyarakat
asal di negara ini. Kajian kes menunjukkan bahawa masyarakat orang
asli Temuan melihat tanah dan kawasan yang mereka tinggal, bertani
dan sebagainya sebagai satu “kawasan” ataupun “wilayah” yang dimiliki
oleh komuniti mereka yang dipelihara berasaskan adat perpatih bagi
kesejahteraan komuniti pada masa ini serta generasi yang akan datang.
Di dalam wilayah tersebut, terdapat kawasan di sekitar penempatan dan
pertanian yang penting sebagai kawasan rayau yang berfungsi sebagai
zon penyangga (buffer zone) kepada ahli yang memerlukan. Masyarakat
orang asli mempunyai “sistem perundangan” mereka sendiri yang diatur
oleh adat dan sistem komuniti yang tersusun dengan konsep wilayah
tersendiri. Hasil kajian ini penting bagi memberikan pengetahuan dan
kefahaman masyarakat di negara ini terhadap komuniti orang asli serta
amalan mereka yang mungkin mampu membuka jalan ke arah perubahan
dasar dan undang-undang yang memberikan perlindungan yang lebih
baik kepada mereka selaras dengan matlamat pembangunan lestari.